सीधे मुख्य सामग्री पर जाएं

sanskrit 2022 -23

पारिभाषिक(technical words) शब्द

पारिभाषिक शब्दावली • Above all – सर्वोपरि • Above cited – ऊपर उद्धृत • Above quoted – ऊपर दिया हुआ • Acting in good faith – सद्भाव से कार्य करते हुए • Ad hoc – तदर्थ • After adequate consideration – समुचित विचार के बाद • After consulation – से परामर्श करके • Approved as proposed – यथा प्रस्ताव अनुमोदित • As above – जैसा ऊपर दिया है • As a last resort – अन्तिम उपाय के रूप मेँ • As a matter of fact – यथार्थतः/वस्तुतः • As a result of – के फलस्वरूप • As directed – निदेशानुसार • As is where is – जैसा है और जहाँ है • As may be necessary – यथावश्यक • As of right – साधिकार • As per – के अनुसार • As per details below – नीचे लिखे ब्यौरोँ के अनुसार • As modified – यथा शोधित • As the case may be – यथा प्रकरण/यथास्थिति • Attention is invited to – की ओर ध्यान आकर्षित किया जाता है • Beg to state – निवेदन है • Best of knowledge and belief – मेरी जानकारी और विश्वास मेँ • By authority of – के प्राधिकार मेँ • By order – के आदेश से • By return of post – लौटती डाक से • Cabinet – मंत्रिमण्डल • Cadre – संवर्ग • Calling – व्यवसाय • Camera meeting – गुप्त सभा • Candidate – उम्मीदवार/प्रत्याशी • Capital – पूँजी, राजधानी • Capitaion fee – प्रतिव्यक्ति शुल्क • Career – जीविका, वृत्तिका • Carried down – तल शेष • Carried forward – अग्रेषित शेष • Carry out – पालन/कार्यान्विति • Cartage – गाड़ी भाड़ा • Case – मामला/प्रकरण • Casting vote – निर्णायक मत • Catch Word – सूचक शब्द • Caution – सावधानी, सावधान • Census – जनगणना • Charge – भार • Charge sheet – आरोप पत्र • Charity – खैरात/दान • Civil – दीवानी • Clarification – स्पष्टीकरण • Clause – खण्ड • Co-accused – सह–अभियुक्त • Codification – संहिताकरण • Coherance – संबद्धता/संगति • Coincidence - संयोग • Collaboration - सहयोग • Collusion - धोखा, दुरभि संधि • Colour blindness - वर्णान्धता • Comittee - समिति • Command - रक्षा, समादेश • Commencement - आरम्भ • Commenoration - स्मारक • Commission - आयोग, दलाली • Common roster - सामान्य नामावली • Communique - विज्ञप्ति • Commutaion - विनिमय/परिवर्तन • Commuted Leave - परिवर्तित छुट्टी • Compassionate allowance - अनुकम्पा भत्ता • Compensatory allowance - प्रतिपूरक भत्ता • Competence - क्षमता/समर्थता • Compilation - संकलन • Complaint Book - शिकायत पुस्तिका • Compliance - अनुपालना • Complimentary - मानार्थ • Concern - प्रतिष्ठान, सम्बन्धित • Concise - संक्षिप्त • Concurrence - सहमति • Condition - शर्त • Condone - माफ करना • Confer - प्रदान या विचार–विमर्श करना • Conference - सम्मेलन • Come into affect – प्रभावशाली होना • Come into force – लागू होना • Come into operation – प्रवर्तन मेँ लाया जाना • Copy inclosed – प्रतिलिपि संलग्न है • Delay regretted – विलम्ब के लिए खेद है • Demi official (D.O.) – अर्द्धशासकीय • Draft as amended is put up – यथा संशोधित प्रारूप प्रस्तुत है • Draft for approval – अनुमोदनार्थ प्रारूप • Draw attention – ध्यान दिलाना • Duly complied – विधिवत् पालन किया गया • During the course of discussion – विचार–विमर्श के दौरान • Expedite action – कार्यवाही शीघ्र करेँ • Ex-officio – पदेन • Express Delivery – अविलम्ब वितरण • Follow up action – अनुवर्ती कार्यवाही • For approval – अनुमोदनार्थ • For consideration – विचारार्थ • For disposal – निपटाने के लिए • For favourable action – अनुकूल कार्यवाही के लिए • For favour of doing the needful – उचित कार्यवाही की कृपा के लिए • For favour of orders – आदेशार्थ • For further action – आगे की कार्यवाही के लिए • For guidance – मार्गदर्शन के लिए • For information – सूचनार्थ • For perusal – अवलोकनार्थ • For signature – हस्ताक्षरार्थ • For suggestion – सुझाव देने के लिए • For sympathetic consideration – सहानुभूतिपूर्वक विचार के लिए • Hard and fast rule – पक्का नियम • I am directed to – मुझे निर्देश हुआ है • In anticipation of – की प्रत्याशा मेँ • In complianee with – के अनुपालन मेँ • In continuation of – के आगे • In course of business – काम के दौरान • In default of – के अभाव मेँ • In detail – विस्तार से • In due course – यथा विधि • In favour of – के पक्ष मेँ/के नाम • In his discretion – स्वविवेक से • In lump sum – एक मुश्त • In offical capacity – पद की हैसियत से • In order of priority – प्राथमिकता क्रम से • In public interest – लोक हित मेँ • In supersession of – का अतिक्रमण करते हुए • Inter alia – और बातोँ मेँ • Interference undue – अनुचित हस्तक्षेप • In the interest of – के हित मेँ • In the prescribed manner – निर्धारित ढंग से • Is here by informed – को सूचित किया जाता है • Keep in abeyance – मुल्तवी रखा जाये • Keeping pending – लम्बित रखा जाये • Keep with the file – पत्रावली के साथ रखिये • Last Pay Certificate (LPC) – अन्तिम वेतन प्रमाण-पत्र • Leave not due – छुट्टी हक मेँ नहीँ है • Matter is under consideration – मामला विचाराधीन है • May be considered – विचार किया जाये • May be informed accordingly – तद्नुसार सूचित कर दिया जाये • May please see – कृपया देखेँ • Necessary action – आवश्यक कार्यवाही • Needful done – अपेक्षित कार्यवाही हो चुकी है • No action – कोई कार्यवाही नहीँ • No admission – प्रवेश निषेध • No Objection Certificate (NOC) – अनापत्ति-पत्र • Noted, thanks – नोट कर लिया, धन्यवाद • Notice in writing – लिखित सूचना • Not playable before – के पूर्व अदेय • Objectionable action – आपत्तिजनक कार्य • Observations made above – उपर्युक्त विचार • Office Copy (O.C.) – कार्यालय प्रति • On deputation – प्रतिनियुक्ति पर • Out today – आज ही • Paper for disposal – निपटाने के लिए कागज • Paper under consideration – विचाराधीन पत्र • Please discuss – कृपया बात करेँ • Put up – प्रस्तुत कीजिए • Reminder may be sent – स्मरण-पत्र भेज देँ • Retrospective effect with – पूर्वव्यापी प्रभाव से • See, thanks – देख लिया, धन्यवाद • Show cause notice – कारण बताओ नोटिस • Submitted for orders – आदेशार्थ प्रस्तुत • Submitted for perusal – अवलोकनार्थ प्रस्तुत • Take over – कार्यभार संभालना • Through proper channel – उचित माध्यम से • To the best of my knowledge – जहाँ तक मुझे पता है • To the point – विषयानुकूल • Under consideration – विचाराधीन • Whichever is earlier – जो भी पहले हो • With full particulars – पूरे विवरण के साथ। 

 
 ⭐कार्यालय मेँ दैनिक प्रयोग मेँ आने वाली अभिव्यक्तियाँ 
 
 • Hello – हैलो, कहिये, जी हाँ, हाँ जी • File please – पत्रावली प्रस्तुत करेँ • Report please – कृपया रिपोर्ट करेँ • Please speak – कृपया बात करेँ • Get it cyclostyled – इसे साइक्लोस्टाइल करेँ • File is not complete – पत्रावली अपूर्ण है • Issue sanction – स्वीकृति जारी करेँ • Top priority may be given to it – इसे सर्वोच्च प्राथमिकता दी जाये • This may be treated most urgent – इसे अत्यावश्यक समझा जाये • Progress is very slow – प्रगति बहुत मंद है • Explain the position clearly – स्थिति स्पष्ट की जाये • Put up with rules – नियमोँ के साथ प्रस्तुत करेँ • Please get it done now – कृपया अब इसकी व्यवस्था करेँ • Please explain – स्पष्ट करेँ • Today please – आज ही • Report is not clear – रिपोर्ट स्पष्ट नहीँ है • Post may be abolished – पदोँ को समाप्त किया जाये • Notice may be issued – नोटिस जारी हो • Action taken approved – कार्यवाही अनुमोदित है • Admit the case – मामला विचारार्थ लेँ • May be allowed – अनुमति दे दी जाये • Tour programme may be intimated – दौरे के कार्य की सूचना दे दी जाये • May be permited – अनुमति दी जाये • Fair draft be put up – शुद्ध प्रारूप प्रस्तुत करेँ • Keep pending – विचाराधीन रखेँ • Put up after a week – एक सप्ताह बाद प्रस्तुत करेँ • The file is in submission – फाइल पेशी पर है • Sanction may please be accorded – कृपया स्वीकृति दी जाये • Election urgent – चुनाव अत्यावश्यक • Checked and found correct – जाँचा और सही पाया।

इस ब्लॉग से लोकप्रिय पोस्ट

संस्कृत में वृक्षों के नाम

हिन्दी संस्कृत अंकोट अज्रेट: (पुँ.) अनार दाडिम: (पुँ.) अमलतास कृतमाल:/आरग्वध: (पुँ.) अमरूद का वृक्ष पेरुक: (वृक्ष:) (पुँ.) अर्जुन का वृक्ष अर्जुन:/वीरतरु: (पुँ.) अशोक अशोक:/वञ्जुल: (पुँ.) आक अर्क:, मन्दार: (पुँ.) आम सहकार:, आम्रवृक्ष:, रसाल:, आम्र: (पुँ.) आबनूस तमाल: (पुँ.) आँवला आमलकी/धात्री/अमृता (स्त्री.) इमली अम्लिका (स्त्री.) ईख इक्षु:, रसाल: (पुँ.) एरण्ड एरण्ड:/उरुबक: (पुँ.) केशर केशर:, बकुल: (पुँ.) कोपल किसलयम् (नपुं.) कचनार कोविदार:/चमरिक: (पुँ.) कटहल पनस: (पुँ.) कदम्ब नीप:/कदम्ब: (पुँ.) करील करीर:(पुँ.) करौंदा करमर्द:/सुषेण: (पुँ.) वैंâथ कपित्थ:/दधित्थ: (पुँ.) खस उशीर: (पुँ.) खजूर खर्जू: (पुँ.)/खर्जूरम् (नपुं.) खैर खदिर:/दन्तधावन: (पुँ.) गिलोय गुडूची/जीवन्तिका (स्त्री.) गूगल गुग्गुल: (पुँ.) गूलर उदुम्बर:/यज्ञाङ्ग: (पुँ.) चंदन चन्दनम्, मलयम् (नपुं.) चिरचिटा अपामार्ग: (पुँ.) चीड़ भ्रददारु: (पुँ.) छाल वल्कलम् (नपुं.) छितवन शरद:, सप्तपर्ण: (पुँ.) जड़ मूलम् (नपुं.) जामुन जम्बू: (स्त्री.) ढाक पलाश:/िंकशुक: (पुँ.) ताड़ ताल: (पुँ.) देवदारवृक्ष देवदारु:/पीतदारु: (पुँ.)/द्रुकिलिमम् (नपुं.)...

संस्कृत धातुसंग्रह

हिन्दी संस्कृत अभ्यास करना अभि + अस् - अभ्यसति अनुकरण करना अनु + कृ - अनुकरोति अनुगमन करना अनु + गम् - अनुगच्छति अनुगमन करना अनु + चर् - अनुचरति अनुगमन करना अनु + वृत् - अनुवर्तते अनुगमन करना अनु + सृ - अनुसरति अनुग्रह करना अनु + गृह् - अनुगृह्णाति अनुमोदन करना सम् ± मन् · सम्मन्यते अस्वीकार करना अप + ज्ञा - अपजानीते अवज्ञा करना अव + ज्ञा - अवजानीते अनुनय करना अनु + नी - अनुनयति अनुभव करना अनु + भू - अनुभवति अनादर करना अव + मन् - अवमन्यते अच्छा लगना रुच् - रोचते अच्छा दिखना शुभ् - शोभते अच्छा दिखना वि + लस् - विलसति अभिनन्दन करना अभि± नन्द् · अभिनन्दति अभिलाषा करना अभि + लस् - अभिलषति अभिलाषा करना काङ्क्ष - काङ्क्षते अदृश्य होना अन्तर् + धा - अन्तर्दधाति अनुमोदन करना मण्ड् - मण्डयति आिंलगन करना श्लिष् - श्लिष्यति आिंलगन करना आ + श्लिष् - आश्लिष्यति आशा करना आ + शंस् - आशंसते आना आ + गम् - आगच्छति आना सम् + आ - समागच्छति आना आ + या - आयाति आज्ञा देना (अनुमोदन करना) अनु + मन् - अनुमन्यते आज्ञा देना आ + दिश् - आदिशति आक्रमण करना अभि + द्रु - अभिद्रोग्धि आराधना करना आ + राध् - आराधयति आनन्...

संस्कृत में औषधियों के नाम

हिन्दी संस्कृत अकरकरा आकारकरभ:/अकल्लक: (पुँ.) अगर अगरु: (पुँ.)/जोङ्गकम् (नपुं.) अजमोद अजमोदा/खराश्वा (स्त्री.) अजवायिन यवानी/यवनिका (स्त्री.) अतीस अतिविषा/कश्मीरा (स्त्री.) अदरक आर्द्रकम्/शृङ्गवेरम् (नपुं.) अफीम अहिफेन:,निफेन: (पुँ.) अभरक अभ्रकम् (नपुं.) अर्क आसव:, रस: (पुँ.) असगन्ध अश्वगन्धा/वलदा/ कुष्ठघातिनी (स्त्री.) आँवला आमलकम्/धात्रीफलम् (नपुं.), अमृता (स्त्री.) ईसबगोल ईषगोलम्/स्निग्धबीजम् (नपुं.) कस्तूरी कस्तूरी (स्त्री.), कस्तुरि:, गन्धधूलि: (स्त्री.) काढ़ा क्वाथ:, कषाय: (पुँ.) क्लोरोफॉर्म मूर्च्छाकरी कालाजीरा अरण्यजीर:/क्षुद्रपत्र: (पुँ.) कुटकी कम्पी/कडम्बरा (स्त्री.) कुलञ्जन कुलञ्ज:/गन्धमूल: (पुँ.) केसर केसरम्/कुज्र्ुमम् (नपुं.) खश उशीरम्, नलदलम्, वीरणमूलम् (नपुं.) खस खस-खस्खस:, खसतिल: (पुँ.) गिलोय गुडूची/अमृता (स्त्री.) गुलाब जल जपाजलम् (नपुं.) गोली वटी, गोलिका (स्त्री.) घाव भरना व्रणरोपनम् (नपुं.) चन्दन चन्दनम्/श्रीखण्डम् (नपुं.) चिकित्सा रोगप्रतीकार: (पुँ.), वैद्यकम्, भेषजम् (नपुं.) चित्रक चित्रक: (पुँ.) चिरायता तृणनिम्ब:/निद्रारि: (पुँ.) चीड़ दारुगन्धा/चीडा (स्त्री.) छोटी इ...